Ο κόσμος μας! Ελληνικά - πλανητικά οικοσυστήματα και...διαπλανητικοί πολιτικάντηδες!!

Λίγο καιρό πριν, έλαβε χώρα το συνέδριο για την Κλιματική αλλαγή και την βιώσιμη ανάπτυξη στο Ίδρυμα Ευγενίδου, υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Κωνσταντίνος Καραμανλής. Το...ζουμί της υπόθεσης ήταν η παρουσίαση των συμπερασμάτων της διάσκεψης του COP 21 των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική αλλαγή. Μετά τα φιάσκα του Κιότο και της Κοπεγχάγης όλοι οι δυνατοί παίχτες στην σκακιέρα της διεθνούς ενεργειακής πολιτικής συνεφώνησαν: 

1) Δραστική μείωση των εκπομπών του CO2 και των λοιπών αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία συμβάλλουν στο αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου, λόγω ανθρωπογενούς δραστηριότητας, κατά 30-40% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. 2) Σχέδιο δράσης για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου. (υπό προϋποθέσεις κάτω και από 1,8) 3) Ενίσχυση με άνω των 100 δις. δολαρίων για την οικονομική ανάπτυξη και την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, ούτως ώστε οι τελευταίες να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού τους και να χρησιμοποιούν ορθολογικά τους φυσικούς πόρους, εφαρμόζοντας «ήπιες μορφές» τεχνολογίας με την υιοθέτηση πολιτικών πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον, δίχως να εντείνεται η περιβαλλοντική πίεση.

Η πείρα μου λέει, ότι πρέπει να κρατήσουμε μικρό καλάθι διότι κάθε χώρα μέλος του Ο.Η.Ε. εφαρμόζει εκείνες τις πολιτικές, ο στρατηγικός σχεδιασμός των οποίων υπαγορεύεται αυστηρά από τα στενά ατομικά της συμφέροντα!! (Μόνο η...φιλάνθρωπη Ελλάς του Τσίπρα άγεται και φέρεται με γνώμονα όχι τα συμφέροντα του Ελληνικού λαού αλλά με βάση τις ιδεοληψίες των γιαλαντζί Αριστερών!!) Για παράδειγμα, ποιος μπορεί να σταματήσει την ραγδαία αναπτυσσόμενη Κίνα να μην καίει ορυκτά καύσιμα αφού πρόκειται για φθηνή (ακόμη) καύσιμη ύλη;; Παρόλα αυτά, η τιμή του λιγνίτη συνεχώς ανεβαίνει και αυτό ας το έχουν υπόψη τους οι δικοί μας...φωστήρες, οι οποίοι διαχρονικά επιτρέπουν η Ελλάς να στηρίζεται στην παραγωγή ενεργείας από την καύση του άνθρακα, απεμπολώντας τον φυσικό μας πλούτο του ηλίου, του ύδατος και του ανέμου, των ανεξάντλητων δηλαδή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας!

Από το 2003, όπου ανέλαβα, ως Ειδικός σύμβουλος του Δημάρχου Πειραιά σε θέματα περιβάλλοντος έχω διενεργήσει και εκπονήσει πάνω από δέκα μελέτες αναφορικά με την αναγκαιότητα της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας για την χώρα μας και τα ωφέλη, που αυτή θα επιφέρει. Ωφέλη, τα οποία δεν είναι μόνο αμιγώς περιβαλλοντικά αλλά άπτονται γενικότερων κοινωνικοοικονομικών παραμέτρων, όπως ακριβώς και η ανακύκλωση. Ας μην λησμονούμε, ότι η Ελλάς ήταν πρωτοπόρα, σε καινοτόμες ιδέες και νέες τεχνολογίες κατασκευάζοντας το πρώτο αιολικό πάρκο στην Ευρώπη (στην Κύθνο το 1982) και τώρα κατήντησε ουραγός! Και προσέξτε, δεν μας αφήνουν καν να εξορύξουμε το ΔΙΚΟ ΜΑΣ πετρέλαιο και φυσικό αέριο, (πολύ πιο καθαρό καύσιμο από τον γαιάνθρακα) το οποίο ενυπάρχει εν αφθονία σε ολόκληρο το Αιγαίο και το Ιόνιο περιμένοντας να το...αλιεύσουμε και για την ιχνηλάτηση του οποίου έχει δώσει μάχη ο Καθηγητής Ζελελίδης (αλλα και πολλοί άλλοι) με χίλιες δυο έρευνες!

Αντ' αυτού, η αφεντιά μας εμμένει και...επιμένει να καίει λιγνίτη στην...χμ, ασφαλή Πτολεμαίδα! Ίσως να γνωρίζετε, ότι πριν λίγα χρόνια το Αμερικανικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής του Τέξας φωτογράφησε, μέσω δορυφόρου την κοιλάδα του Ηροδότου νοτίως της Κρήτης και απεφάνθη, ότι η διαθέσιμη ποσότητα σε φυσικό αέριο, η οποία ανήκει στην ΑΟΖ της Ελληνικής επικράτειας αξίζει πάνω από 1 τρις δολάρια, παρακαλώ! Ποιά ήταν η αντίδραση της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδος;; Εδώ και τόσα χρόνια δεν έχει οριοθετήσει ούτε καν την ΑΟΖ της χώρας, φοβούμενη τους λεονταρισμούς του Ερντογάν! Αυτό σημαίνει να διαθέτεις ηγέτες με πυγμή!! Τουτέστιν...πυγμαίοι στο (πολιτικό) ανάστημα!!

Ας επιστρέψουμε όμως στα διεθνή δρώμενα. Έλεγα λοιπόν, ότι στο παρελθόν καμία συνδιάσκεψη για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη δεν πέτυχε τον στόχο της διότι πολύ απλά οι κυβερνήσεις των χωρών διατηρούσαν διαφορετικές αντιλήψεις για τα θέματα που ετίθεντο επί τάπητος! Όλες αυτές οι αποτυχημένες προσπάθειες και οι χαμένες ευκαιρίες σημαίνουν, ότι η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης με το γενικόλογο και ασαφή χαρακτήρα της μπορεί να λειτουργήσει και ως ένα αόριστο ιδεολόγημα με αντιφατικές δράσεις, οι οποίες δεν είναι πάντα συμβατές με τους στόχους της περιβαλλοντικής ισορροπίας και προστασίας.

Η ασυμβατότητα των στόχων αυτών είναι ιδιαιτέρως διακριτή στην περίπτωση των φτωχών -μη αναπτυγμένων- κρατών, που είναι φυσικό να επιδιώκουν να προσεγγίσουν το επίπεδο ζωής των αναπτυγμένων χωρών. Έτσι, τα υπερ-πληθυσμιακά, συνήθως, αναπτυσσόμενα κράτη, με τις αυξημένες απαιτήσεις τους στους πεπερασμένους και εξαντλήσιμους φυσικούς τους πόρους, υποβαθμίζουν ακόμη περισσότερο το περιβάλλον τους. Και αυτό διότι ΦΤΩΧΕΙΑ = ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ! Τόσο σε επίπεδο επιβίωσης, όπου για παράδειγμα ένας φτωχός Ινδός θα κόψει ένα δέντρο για να μαγειρέψει, όσο και σε εθνικό επίπεδο φτωχών κρατών, τα οποία θα προτιμήσουν να δαπανήσουν χρήματα για να κατασκευάσουν ένα νοσοκομείο παρά να βάλλουν φίλτρα στα εργοστάσια.

Σημαντική λεηλασία και καταστροφή της φύσης έχουμε παραδείγματος χάριν στα φυσικά οικοσυστήματα του Αμαζονίου, της χώρας, που διοργάνωσε τους τελευταίους Ολυμπιακούς αγώνες. Εκεί προκαλούνται σημαντικές κοινωνικές ανακατατάξεις πέρα από την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και έξαρση κοινωνικών φαινομένων, όπως η ανεργία. Πολλοί ιθαγενείς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον φυσικό τους χώρο και να μετοικήσουν στις πόλεις. Η ανεργία έκανε πολλούς από αυτούς να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους. 

Στην Βραζιλία υπάρχουν γύρω στα 15 εκατομμύρια εγκαταλελειμμένα παιδιά, τα οποία όλοι ξέρουμε το πού καταλήγουν! Τα πιο τυχερά θα εξελιχθούν σε κλεφτρόνια και τα πιο άτυχα θα πέσουν θύματα εμπορίας οργάνων! Στοιχηματίζω, ότι ουδείς θα ευαισθητοποιηθεί, ούτε με έναυσμα την Ολυμπιάδα του Ρίο διότι η Βραζιλία έχει ήδη πτωχεύσει πριν καν κάνει την Ολυμπιάδα! (Εμείς πτωχεύσαμε μετά!!) Αλλά και οι εύπορες αναπτυγμένες χώρες, υποταγμένες στη λατρεία της παραγωγής και της κατανάλωσης, τείνουν να αποκτούν ολοένα και περισσότερα αγαθά, διαιωνίζοντας έτσι τον ατέρμονα κύκλο της καταναλωτικής κοινωνίας της αφθονίας (Human Development Report, 1997).

Συνεπώς, τα ευνοϊκά αποτελέσματα από τη μηδενική αύξηση του πληθυσμού στις αναπτυγμένες χώρες εξουδετερώνονται από τη σπάταλη κατανάλωση των ενεργειακών πηγών τους, που εξασφαλίζουν την προσωπική ευημερία των κατοίκων τους. Το γεγονός αυτό γεννά ένα ηθικό ερώτημα, για το κατά πόσον το εύπορο 23% του πληθυσμού του πλανήτη μας έχει το δικαίωμα να στερεί από το φτωχό 77% τα ευεργετικά αποτελέσματα, της έστω και «σκληρής» τεχνολογίας, που καταναλώνει υψηλά ποσά εξαντλούμενων ενεργειακών πηγών. 

Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατόν στην παρούσα φάση να δίνεται απεριόριστη πίστη στις τεχνολογικές δυνατότητες, τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν λύσει το ζήτημα τη απόδοσης και χρήσης των εναλλακτικών ήπιων μορφών ενέργειας. Ευελπιστώ όμως, ότι η τεχνολογική εξέλιξη έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει μια κατεύθυνση που θα καταναλώνει λιγότερα ενεργειακά υλικά και θα αποβάλλει λιγότερα τοξικά απόβλητα. Ευελπιστώ, ότι η τεχνολογία δύναται να ακολουθήσει μια «σοφότερη» πορεία δράσης, που θα εμφανίζει περισσότερο σεβασμό και ευαισθησία στους περιορισμούς της φύσης και θα εναρμονίζεται με τις πραγματικές ανάγκες μιας βιώσιμης κοινωνίας (Beck, 1992).

Όσον αφορά τις προσπάθειες που χρειάζεται να καταβάλλουμε για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αυτές διέρχονται από έναν τρόπο ζωής που στηρίζεται στην αρχή: σκέψου πλανητικά (σφαιρικά) και δράσε τοπικά (Αθανασάκης κ.ά., 1998 και 2005) με δράσεις που αφορούν:

-Την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στο σπίτι και στις μεταφορές.

-Την επιλογή προϊόντων που κατασκευάζονται από ανακυκλώσιμα υλικά.

-Την εκλογή ευαισθητοποιημένων και δραστήριων περιβαλλοντικά, πολιτικών, επηρεάζοντας έτσι θετικά την περιβαλλοντική πολιτική.

-Την συμμετοχή των πολιτών στην Περιβαλλοντική διαχείριση, οποία προάγει την βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού περιβάλλοντος. Αυτό προϋποθέτει την άμεση πρόσβαση του πολίτη σε πηγές πληροφόρησης σε σχέση με περιβαλλοντικά ζητήματα καθώς και την ενεργή συμμετοχή του σε αυτά, όπως για παράδειγμα σε περιβαλλοντικές, εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ο εθελοντισμός δύναται να παίξει πρωτεύοντα ρόλο.

-Την εκτέλεση προγραμμάτων «περιβαλλοντικής αγωγής», ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες, όπως για παράδειγμα η διενέργεια ομιλιών με την συμμετοχή της σχολικής κοινότητας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, την ορθολογική χρήση του νερού και την «μύηση» σε μια φιλοσοφία επαναχρησιμοποίησης υλικών. Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν σαν στόχο την απόκτηση οικολογικής ευαισθησίας απ’ τον πολίτη και ιδιαίτερα από τη νέα γενιά, η οποία επιβάλλεται να κατανοήσει, ότι ο όρος «φυσικό περιβάλλον» είναι άρρηκτα συνδεδεμένος και απολύτως ταυτόσημος με την ίδια την έννοια της ανθρώπινης φύσης και ότι η προστασία του αποτελεί επιτακτική για την εποχή μας. Σε αυτό θα συντείνει και η καθιέρωση του θεσμού του «οικολογικού σχολείου».

-Τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την συμμετοχή σε εκδηλώσεις, όπως ο εορτασμός της «Παγκόσμιας Ημέρας του Περιβάλλοντος» ή ο διαγωνισμός της «Πράσινης βεράντας», οι οποίες έχουν σαν στόχο την ώθηση των πολιτών σε μια «φιλοσοφία» οικολογικού τρόπου ζωής. Άμεσα εξελίξιμο σε ερευνητικό στάδιο, τίθεται το ζήτημα της χρήσης νέων τεχνολογιών για τη διάγνωση, πρόληψη και αντιμετώπιση μεγάλων φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών από τα Τμήματα Πολιτικής Προστασίας των Δήμων ενώ η παγίωση νέων οικολογικών τρόπων μαζικής μεταφοράς, όπως για παράδειγμα τα ποδήλατα, αποτελεί ένα στοίχημα για την πόλη μας, το οποίο πρέπει να κερδηθεί.

Οι στρατηγικές αυτές που στηρίζονται στις αρχές της πρόληψης και της συνευθύνης και αφορούν την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών καθώς και τη σχέση τους με τη διδακτική πράξη, μπορούν να προάγουν την πραγματική αειφόρο ανάπτυξη, διατηρώντας σταθερή και την οικονομική ευεξία και την κοινωνική ευημερία και την ποιότητα του ολιστικού περιβάλλοντος των μελλοντικών γενεών.

Κλείνω με μια απλή αναφορά στην...ιδιοσυχνότητα της Ελληνικής υπαίθρου! Ως Περιβαλλοντολόγος δηλώνω...θαυμαστής των φυσικών οικοσυστημάτων του τόπου μας! Δεν είναι μόνο η φωτεινότητα της Ελληνικής ακτινοβολίας, η οποία έχει εξυμνηθεί πολλάκις από τον Όμηρο (Δήλιος Απόλλων, ομφαλός της Γης) και η οποία συντείνει στην εμφάνιση και στην εξέλιξη της ζωής αλλά υφίσταται η παρουσία μιας πλειάδας τοπογεωγραφικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, που συμβάλλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της μοναδικής μας χλωρίδας και πανίδας, διατηρώντας την βιοποικιλότητα! Τηλεγραφικά αναφέρω, την εμφάνιση των κατάλληλων ανέμων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την...πανσπερμία των ειδών στην λεκάνη της Μεσογείου, την εναλλαγή φωτεινών και σκοτεινών ζωνών (ύπαρξη ουκ ολίγων σπηλαίων και κοιλοτήτων στους βράχους, που εξασφαλίζουν την απαραίτητη σκίαση και υγρασία, ούτως ώστε να δύνανται να επιβιώνουν οι οργανισμοί) και τέλος την σχετική...λειψυδρία (ναι καλά διαβάσατε) και την ακολουθία οριακών επιπέδων υγρασίας-ξηρασίας!

Σε αυτήν την τελευταία παράμετρο οφείλεται η μεθυστική μυρωδιά του ρετσινιού, του θυμαριού, και των λοιπών θαμνοειδών φυτών και δέντρων, τα οποία ευωδιάζουν εκπληκτικά, εκπέμποντας με το άρωμά τους τις...μαγικές ιδιότητες του Ελληνικού χώματος πίσω στην μητέρα φύση! Και σε άλλες περιοχές της Γης, (όπως στην Βόρεια Γαλλία) υπάρχουν πεύκα ή θάμνοι...θεόρατοι, καταπράσινοι, φυτά και δέντρα μεγαλοπρεπή και επιβλητικά! Μέσα τους όμως είναι...τζούφια, άοσμα και άγευστα διότι στις κλιματικές ζώνες των εν λόγω περιοχών, επικρατούν συνθήκες περίσσειας ύδατος και παρατεταμένης υγρασίας, που εμποδίζουν τον...εκρηκτικό συνδυασμό γεύσης και οσμής! Εξάλλου, όλα στην ζωή είναι ζήτημα ισορροπίας...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Αθανασάκης Α., Περιβαλλοντική ψυχολογία και Εκπαίδευση, Χ.ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2000.

2. Αθανασάκης Α., Κουσουρής Θ., Κονταράτος Σ., Αρχές Περιβαλλοντικών Επιστημών, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 1998.

3. Αθανασάκης Α., Η Περιβαλλοντική Αγωγή σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, Χ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2005.

4. Beck U., Risk Society, London 1992.

5. United Nations, Human Development Report, 1997.